Λόγος που ωφελεί την ψυχή και σώζει
Μικρή Φιλοκαλία
Κεφάλαια 63, 64, 65, 66, 67, 68, 69
Οσίου Ησυχίου Πρεσβυτέρου
Προς τον Θεόδουλο, λόγος περί νήψεως και αρετής χωρισμένος σε 203 κεφάλαια (τα λεγόμενα Αντιρρητικά και Ευκτικά)
Ένα θεόπνευστο κείμενο, που αποπνέει τη χάρη
του Αγίου Πνεύματος
--------------------------------------------------------------------------------------------------
63. Επειδή η ταπείνωση είναι από τη φύση της υψοποιός και την αγαπάει ο Θεός και καταστρέφει σχεδόν όλα τα θεομίσητα κακά που υπάρχουν μέσα μας, [γι΄αυτό] είναι δυσκολοαπόκτητη.
Και εύκολα θα μπορούσες να βρης σε έναν άνθρωπο κάποια εργασία για πολλές αρετές. Αν ζητήσης όμως σ’ αυτόν λίγο άρωμα ταπεινώσεως μόλις και μετά βίας θα το βρης. Γι’ αυτό χρειάζεται πολλή προσπάθεια για να αποκτηθή αυτή η αρετή.
Η Γραφή ονομάζει τον διάβολο ακάθαρτον, γιατί από την αρχή περιφρόνησε την ταπεινοφροσύνη και αγάπησε την υπερηφάνεια. Γι’ αυτό και ονομάζεται σε όλη την Αγία Γραφή ακάθαρτο πνεύμα (π.χ. Ματθ. ι’ 1, ιβ’ 43, Μάρκ. α’ 23, γ’ 11, ε’ 8, ε’ 13 κ.λπ.). Αλλιώς ποια σωματική ακαθαρσία μπορεί να διαπράξη ό,τι είναι εντελώς ασώματο και άσαρκο και άστατο για να λέγεται γι’ αυτό ακάθαρτο; Είναι φανερό ότι εξαιτίας της υπερηφάνειάς του ωνομάσθηκε ο διάβολος ακάθαρτος και παρουσιάστηκε από καθαρός και φωτεινός άγγελος ανόσιος.
Και λέει η Γραφή «ακάθαρτος παρά τω Κυρίω πας υψηλοκάρδιος» (Είναι ακάθαρτος στα μάτια του Θεού κάθε υπερήφανος – Παροιμ. ις’ 5). Πρώτη δηλ. αμαρτία, λέει αλλού η Γραφή, είναι η υπερηφάνεια (πρβλ. Σοφ. Σειράχ ι’ 12-13). Έτσι άλλωστε έλεγε και ο υπερήφανος Φαραώ˙ «τον Θεό σου δεν τον ξέρω και τους Ισραηλίτες δεν θα τους αφήσω να φύγουν» (Έξοδ. ε’ 2).
64. Πολλές είναι οι ενέργειες του νου που μπορούν να μας κάνουν να αποκτήσουμε το αγαθό δώρο της ταπεινοφροσύνης, αν βέβαια δεν παραμελούμε τη σωτηρία μας, π.χ. η μνήμη των αμαρτημάτων που κάναμε με λόγια και με έργα και με τον νουν μας, όπως και άλλα πολλά που μπορούν να συμβάλουν στην απόκτηση της ταπεινοφροσύνης, όταν γίνωνται αντικείμενο θεωρητικού αναλογισμού.
Ακόμα βοηθάει σε αληθινή ταπείνωση αν κανένας συλλογίζεται κάθε μέρα τα κατορθώματα των διπλανών του και θεωρή μέσα του μεγάλα και άλλα φυσικά τους πλεονεκτήματα και τα συγκρίνη με τα δικά του. Έτσι βλέποντας ο νους τη δική του ευτέλεια και πόσο υστερεί σχετικά με την τελειότητα των αδελφών, θεωρεί τελικά ως «γην και σποδόν» (χώμα και στάχτη) τον εαυτό του Ψαλμ. κα’ 7), αλλά ως σκύλο, αφού υστερεί και μένει σε όλα πίσω σε σύγκριση με όλους τους λογικούς ανθρώπους.
65. Λέει το στόμα του Χριστού, ο στύλος της Εκκλησίας, ο μεγάλος μας Πατήρ Βασίλειος, ότι ένα μεγάλο και καλό μέσον για να μην αμαρτάνουμε και για να μην πέφτουμε από τη μια μέρα στην άλλη στα ίδια και στα ίδια είναι να ανακρίνουμε το δικαστήριο της συνειδήσεώς μας τον ίδιο τον εαυτό μας και τα έργα μας στο τέλος της κάθε μέρας˙ τί κάναμε λάθος; Τί κάναμε σωστά; Αυτό έκανε και ο Ιώβ και για τον εαυτό του και για τα παιδιά του (πρβλ. Ιώβ α’ 5). Η καθημερινή δηλαδή λογοδοσία φωτίζει την πράξη κάθε ώρας.
66. Άλλος πάλι σοφός στα θεία ζητήματα είπε˙ αρχή της καρποφορίας είναι το άνθος και αρχή της πρακτικής πνευματικής ζωής είναι η εγκράτεια. Ας γίνουμε λοιπόν εγκρατείς. Και φυσικά με μέτρο και όπως μας διδάσκουν οι Πατέρες. Και ας περνούμε και τις δώδεκα ώρες της ημέρας με φύλαξη του νου μας. κάνοντας έτσι θα μπορέσουμε να σβήσουμε και να μειώσουμε την κακία με επιβολή κάποιας βίας στον εαυτό μας και με τη βοήθεια του Θεού, γιατί είναι βιαστή, αποτέλεσμα δηλαδή βίας, η ενάρετη ζωή που δια μέσου της δίνεται η βασιλεία των ουρανών (πρβλ. Ματθ. ια’ 12).
67. Ο δρόμος που οδηγεί στη γνώση είναι η απάθεια και η ταπείνωση. Χωρίς αυτές τις αρετές κανένας δεν θα ιδή τον Κύριο.
68. Αυτός που μένει συνεχώς στο εσωτερικό του σωφρονεί. Και όχι μόνο σωφρονεί, αλλά και ζη την ιερά θεωρία και θεολογεί και προσεύχεται. Αυτό το νόημα έχει ο λόγος του αποστόλου˙ «πνεύματι περιπατείτε και επιθυμίαν σαρκός ου μη τελέσητε» (να συμπεριφέρεστε πνευματικά και τότε δεν θα κάνετε ό,τι ζητούν οι επιθυμίες της σαρκός – Γαλ. ε’ 16).
69. Όποιος δεν ξέρει να βαδίζη την πνευματική οδό, [αυτός] δεν φροντίζει για την αντιμετώπιση των εμπαθών σκέψεων, αλλά απασχολείται διαρκώς μόνο με τη σάρκα και ή είναι δούλος της κοιλιάς του ή της ακολασίας ή λυπάται και οργίζεται και μνησικακεί. Γι’ αυτό σκοτίζει τον νου του ή κάνει άσκηση χωρίς μέτρο και θολώνει τη διάνοιά του.
Και εύκολα θα μπορούσες να βρης σε έναν άνθρωπο κάποια εργασία για πολλές αρετές. Αν ζητήσης όμως σ’ αυτόν λίγο άρωμα ταπεινώσεως μόλις και μετά βίας θα το βρης. Γι’ αυτό χρειάζεται πολλή προσπάθεια για να αποκτηθή αυτή η αρετή.
Η Γραφή ονομάζει τον διάβολο ακάθαρτον, γιατί από την αρχή περιφρόνησε την ταπεινοφροσύνη και αγάπησε την υπερηφάνεια. Γι’ αυτό και ονομάζεται σε όλη την Αγία Γραφή ακάθαρτο πνεύμα (π.χ. Ματθ. ι’ 1, ιβ’ 43, Μάρκ. α’ 23, γ’ 11, ε’ 8, ε’ 13 κ.λπ.). Αλλιώς ποια σωματική ακαθαρσία μπορεί να διαπράξη ό,τι είναι εντελώς ασώματο και άσαρκο και άστατο για να λέγεται γι’ αυτό ακάθαρτο; Είναι φανερό ότι εξαιτίας της υπερηφάνειάς του ωνομάσθηκε ο διάβολος ακάθαρτος και παρουσιάστηκε από καθαρός και φωτεινός άγγελος ανόσιος.
Και λέει η Γραφή «ακάθαρτος παρά τω Κυρίω πας υψηλοκάρδιος» (Είναι ακάθαρτος στα μάτια του Θεού κάθε υπερήφανος – Παροιμ. ις’ 5). Πρώτη δηλ. αμαρτία, λέει αλλού η Γραφή, είναι η υπερηφάνεια (πρβλ. Σοφ. Σειράχ ι’ 12-13). Έτσι άλλωστε έλεγε και ο υπερήφανος Φαραώ˙ «τον Θεό σου δεν τον ξέρω και τους Ισραηλίτες δεν θα τους αφήσω να φύγουν» (Έξοδ. ε’ 2).
64. Πολλές είναι οι ενέργειες του νου που μπορούν να μας κάνουν να αποκτήσουμε το αγαθό δώρο της ταπεινοφροσύνης, αν βέβαια δεν παραμελούμε τη σωτηρία μας, π.χ. η μνήμη των αμαρτημάτων που κάναμε με λόγια και με έργα και με τον νουν μας, όπως και άλλα πολλά που μπορούν να συμβάλουν στην απόκτηση της ταπεινοφροσύνης, όταν γίνωνται αντικείμενο θεωρητικού αναλογισμού.
Ακόμα βοηθάει σε αληθινή ταπείνωση αν κανένας συλλογίζεται κάθε μέρα τα κατορθώματα των διπλανών του και θεωρή μέσα του μεγάλα και άλλα φυσικά τους πλεονεκτήματα και τα συγκρίνη με τα δικά του. Έτσι βλέποντας ο νους τη δική του ευτέλεια και πόσο υστερεί σχετικά με την τελειότητα των αδελφών, θεωρεί τελικά ως «γην και σποδόν» (χώμα και στάχτη) τον εαυτό του Ψαλμ. κα’ 7), αλλά ως σκύλο, αφού υστερεί και μένει σε όλα πίσω σε σύγκριση με όλους τους λογικούς ανθρώπους.
65. Λέει το στόμα του Χριστού, ο στύλος της Εκκλησίας, ο μεγάλος μας Πατήρ Βασίλειος, ότι ένα μεγάλο και καλό μέσον για να μην αμαρτάνουμε και για να μην πέφτουμε από τη μια μέρα στην άλλη στα ίδια και στα ίδια είναι να ανακρίνουμε το δικαστήριο της συνειδήσεώς μας τον ίδιο τον εαυτό μας και τα έργα μας στο τέλος της κάθε μέρας˙ τί κάναμε λάθος; Τί κάναμε σωστά; Αυτό έκανε και ο Ιώβ και για τον εαυτό του και για τα παιδιά του (πρβλ. Ιώβ α’ 5). Η καθημερινή δηλαδή λογοδοσία φωτίζει την πράξη κάθε ώρας.
66. Άλλος πάλι σοφός στα θεία ζητήματα είπε˙ αρχή της καρποφορίας είναι το άνθος και αρχή της πρακτικής πνευματικής ζωής είναι η εγκράτεια. Ας γίνουμε λοιπόν εγκρατείς. Και φυσικά με μέτρο και όπως μας διδάσκουν οι Πατέρες. Και ας περνούμε και τις δώδεκα ώρες της ημέρας με φύλαξη του νου μας. κάνοντας έτσι θα μπορέσουμε να σβήσουμε και να μειώσουμε την κακία με επιβολή κάποιας βίας στον εαυτό μας και με τη βοήθεια του Θεού, γιατί είναι βιαστή, αποτέλεσμα δηλαδή βίας, η ενάρετη ζωή που δια μέσου της δίνεται η βασιλεία των ουρανών (πρβλ. Ματθ. ια’ 12).
67. Ο δρόμος που οδηγεί στη γνώση είναι η απάθεια και η ταπείνωση. Χωρίς αυτές τις αρετές κανένας δεν θα ιδή τον Κύριο.
68. Αυτός που μένει συνεχώς στο εσωτερικό του σωφρονεί. Και όχι μόνο σωφρονεί, αλλά και ζη την ιερά θεωρία και θεολογεί και προσεύχεται. Αυτό το νόημα έχει ο λόγος του αποστόλου˙ «πνεύματι περιπατείτε και επιθυμίαν σαρκός ου μη τελέσητε» (να συμπεριφέρεστε πνευματικά και τότε δεν θα κάνετε ό,τι ζητούν οι επιθυμίες της σαρκός – Γαλ. ε’ 16).
69. Όποιος δεν ξέρει να βαδίζη την πνευματική οδό, [αυτός] δεν φροντίζει για την αντιμετώπιση των εμπαθών σκέψεων, αλλά απασχολείται διαρκώς μόνο με τη σάρκα και ή είναι δούλος της κοιλιάς του ή της ακολασίας ή λυπάται και οργίζεται και μνησικακεί. Γι’ αυτό σκοτίζει τον νου του ή κάνει άσκηση χωρίς μέτρο και θολώνει τη διάνοιά του.
-----------------------
Μικρή Φιλοκαλία
Αρχιμ. Ευσεβίου
Έκδοση Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος
Επιμέλεια ηλεκτρονικού κειμένου: Σ. Μερκούρη
.
Νοηματική προσέγγιση του κειμένου
Ο φιλοκαλικός πατέρας Όσιος Ησύχιος ο Πρεσβύτερος συνεχίζοντας τις αγιοπνευματικές νουθεσίες του εκθειάζει τη μεγάλη αξία της ταπείνωσης. Υποστηρίζει πως την αγαπά ο Θεός γιατί καταστρέφει όλα τα μισητά πάθη μέσα μας και οδηγεί σε μεγάλα πνευματικά ύψη τον πιστό. Γι΄αυτό και αληθινή ταπείνωση πολύ δύσκολα αποκτούμε.
Εύκολα βρίσκεις στους πιστούς διάφορες άλλες αρετές αλλά άρωμα ταπείνωσης σπάνια συναντάς, γιατί χρειάζεται πολλή προσπάθεια για να αποκτηθεί η αρετή αυτή.
Για τον λόγο αυτό σε όλη τη Γραφή ο μισόκαλος ονομάζεται "ακάθαρτο πνεύμα", διότι περιφρόνησε την ταπεινοφροσύνη και αγάπησε την υπερηφάνεια.
Γιατί στα μάτια του Θεού είναι ακάθαρτος κάθε υπερήφανος. Πρώτη αμαρτία, λέει η Γραφή, είναι η υπερηφάνεια.
Τι κάνουμε για να αποκτήσουμε ταπεινοφροσύνη;
- Αναλογιζόμαστε διαρκώς τα αμαρτήματά μας.
- Συγκρίνοντας τα έργα μας με τα κατορθώματα των αδελφών μας και βλέποντας πόσο υστερούμε έναντι της τελειότητας άλλων λογικών ανθρώπων θεωρούμε τον εαυτό μας χώμα και στάχτη (γη και σποδόν), ταπεινότερο όλων.
- Ανακρίνουμε στο τέλος της ημέρας τον εαυτό μας. Τι κάναμε λάθος, τι πράξαμε σωστά, όπως συμβουλεύει ο Μέγας Βασίλειος.
- Άλλοι πατέρες θεωρούν αρχή της πνευματικής ζωής την εγκράτεια. Με φύλαξη του νου τις δώδεκα ώρες της ημέρας και με τη βοήθεια του Θεού μειώνουμε την κακία μας, πιέζοντας λίγο τον εαυτό μας, διότι αυτή η πίεση (βία) έχει ως αποτέλεσμα την ενάρετη ζωή, που μας οδηγεί στη βασιλεία των ουρανών.
Για να δει κανείς τον Κύριο χρειάζεται απάθεια [νίκη κατά των παθών] και ταπείνωση.
Αυτός που ζει σε ησυχία, χωρίς περισπασμούς, στραμμένος στο εσωτερικό του (δηλαδή όποιος κρατά τον νου του στην καρδιά του με την αδιάλειπτη προσευχή) αυτός:
- Σωφρονεί (αποκτά σωφροσύνη, σύνεση, διάκριση και συμπεριφέρεται προσεκτικά ως μυαλωμένος και λογικός άνθρωπος).
- Θεολογεί (γνωρίζει τον αληθινό Λόγο του Θεού).
- Βιώνει ιερές θεωρίες (αν ο Θεός το επιτρέψει).
- Προσεύχεται με τον ορθό τρόπο, ώστε να εισακούεται η προσευχή του.
Αν ζούμε πνευματικά τότε η επιθυμία της σάρκας δαμάζεται.
Αντίθετα όποιος δεν βαδίζει πνευματικά δεν πολεμά τους εμπαθείς λογισμούς του.
Γίνεται τότε λάτρης της σάρκας, κοιλιόδουλος και ακόλαστος. Με συνέπεια να οργίζεται, να λυπάται και να κρατά κακία.
Τότε θολώνει ο νους του. Θολώνει επίσης και η διάνοιά του όταν κάνει άσκηση χωρίς μέτρο.
Είθε να αξιωθούμε όλοι τησ θείας ευεργεσίας.
ΑΜΗΝ!
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου