"Γιατί τελευταία κλαίω συνεχώς;" αναρωτήθηκε ο Γέροντας....

Ταῖς τῶν δακρύων σου ῥοαῖς, τῆς ἐρήμου τὸ ἄγονον ἐγεώργησας·1 

«Γιατί τελευταία κλαίω συνεχώς;» αναρωτήθηκε ταπεινά, με δόση κατά Χριστόν σαλότητας μάλλον, ένας σεβάσμιος γέροντας της Εκκλησίας μας, που αποκλείεται να μην γνωρίζει την αξία των δακρύων.

Το χάρισμα γίνεται ισχυρότερο, όταν ούτε εμείς οι ίδιοι δεν αντιλαμβανόμαστε ότι το έχουμε, λένε οι πατέρες.  

Αρκετοί προβληματιζόμαστε μα οι περισσότεροι αγνοούμε τη θεραπευτική αξία των δακρύων.

Τα δάκρυα, ένα μεγάλο κεφάλαιο στη ζωή μας, παραμένει αδιερεύνητο και ανεξάντλητο. 

Τα συνδέουμε κυρίως με τον ανθρώπινο πόνο. Και γι΄αυτό τα αποστρεφόμαστε. 

Τα θεωρούμε εκδήλωση  λύπης. Έτσι, όσοι ζούμε στον κόσμο προτιμούμε να μην έχουμε δάκρυα. 

Κουράζουν την καρδιά λένε οι γιατροί. Και συστήνουν να μην την φορτώνουμε με συγκινησιακό βάρος, για την πρόληψη κινδύνων καρδιοπάθειας.

Σε αντίθεση με τους Αγίους Γέροντες που παρακαλάνε τον Θεό να τους χαρίζει ειλικρινή δάκρυα μετανοίας.

Σε γενικές γραμμές υπάρχουν τα συναισθηματικά και τα πνευματικά δάκρυα.

Και στις δύο κατηγορίες τα δάκρυα συνοδεύει μία εσωτερική κίνηση της καρδιάς.  Άλλοτε εκ του Θεού και άλλοτε εκ του πονηρού.

Κι εδώ χρειάζεται να αναπτύξουμε την ευλογημένη διάκριση, ώστε να μάθουμε να ξεχωρίζουμε τα δάκρυά μας. Πότε μας βοηθάνε και πότε μας αρρωσταίνουν.

Στον κόσμο υπάρχουν δάκρυα θλίψης,  απελπισίας, σπαραγμού, συντριβής, οδύνης και πένθους.

Σπανιότερα υπάρχουν και δάκρυα χαράς, που προέρχονται από έντονη συγκίνηση. Όπως ορθά υπονοεί η παροιμιώδης έκφραση: "Δεν υπάρχει γάμος άκλαφτος και κηδεία αγέλαστη".

Συχνά τα δάκρυα προκαλούνται από εγωισμό και πείσμα, όταν δεν γίνεται το δικό μας θέλημα. Τότε είναι που τα χρησιμοποιούμε για να εκβιάσουμε συναισθηματικά τους άλλους. Επιδιώκοντας να πετύχουμε τον στόχο μας. 

Ενώ άλλοτε κλαίμε για να μας λυπηθούν. Για να προκαλέσουμε τη συμπόνια των τρίτων. 

Αλλά ακόμη πιο ένοχα είναι τα

δάκρυα του αυτοοίκτου, δηλαδή της αυτολύπησης. Όταν αισθανόμαστε αδικημένοι και κλεισμένοι εγωιστικά στον εαυτό μας, που τον θεωρούμε ως το κέντρο του κόσμου, ζούμε το προσωπικό μας δράμα με τρόπο αρρωστημένο.

Υπάρχουν και τα σκωπτικώς λεγόμενα "κροκοδείλια δάκρυα", δηλαδή τα ψεύτικα και υποκριτικά, που χρησιμοποιούνται για  εντυπωσιασμό των ανθρώπων και  κλέψιμο παραστάσεων.

Στον πνευματικό κόσμο αντίθετα υπάρχουν δάκρυα μετανοίας,  χαροποιού πένθους, εξαγνιστικά, καθαρτικά, θεραπευτικά και λυτρωτικά. 

Και στα δάκρυα αυτά θα αναφερθούμε στη συνέχεια.

Η Αγία Γραφή και η Παράδοση της Ορθοδοξίας βρίθουν  από παραδείγματα με ποταμούς των δακρύων μετανοίας.

Οι Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας, όπως σε όλα τα πνευματικά ζητήματα, έτσι και για τα δάκρυα μάς έχουν δώσει σαφείς νουθεσίες. Θεωρούν τα δάκρυα δεύτερο βάφτισμα. Με αυτά εξαγιάζεται η ψυχή.

Πολλοί  ασκητές, μοναχοί, κληρικοί αλλά και πιστοί χριστιανοί ζητούν από τον Θεό να τους δίνει δάκρυα μετανοίας. 

Τα αληθινά δάκρυα της ειλικρινούς μετανοίας είναι μέσο ψυχικής ιάσεως. 

Θεωρούνται χάρισμα, που δεν είμαστε ικανοί να αποκτήσουμε μόνοι μας παρά μόνο αν ο Θεός ευδοκήσει να μας  το παραχωρήσει.

Για τον μακαριστό, Αγιορείτη γέροντα Εφραίμ Κατουνακιώτη, που πάνω από πενήντα χρόνια λειτουργούσε καθημερινά, μαρτυρούν οι υποτακτικοί του, πως  τα δάκρυά του σχημάτιζαν κάθε φορά λιμνούλα μπροστά στο Άγιο Θυσιαστήριο. Ούτε μία φορά δεν λειτούργησε χωρίς δάκρυα.

Ο Δαβίδ, που αμάρτησε τόσα βαριά, έλεγε με βαθιά συντριβή: «Λούσω καθ᾿ ἑκάστην νύκτα τὴν κλίνην μου, ἐν δάκρυσί μου τὴν στρωμνήν μου βρέξω»¹ .

Τα δάκρυά του έγιναν το καθημερινό του ψωμί, μέρα και νύχτα. «Εγεννήθη μοι τὰ δάκρυά μου ἄρτος ἡμέρας καὶ νυκτὸς…»².

Ο Απόστολος Πέτρος που αρνήθηκε τρεις φορές τον Χριστό μετανοεί και συντρίβεται η ψυχή του. «…Καὶ ἐξελθὼν ἔξω ἔκλαυσεν πικρῶς»³.

"Κλάψε λοιπόν Πέτρε. Κλάψε, αφού ο Θεός σου έδωσε «την χάριν των δακρύων» γράφει και ο Μ. Αθανάσιος.

Η «αμαρτωλός» γυναίκα, στο τροπάριο της Κασσιανής παρακαλεί μετανοούσα:  «Δέξαι μου τας πηγάς τῶν δακρύων…». «…Κλαίουσα, ἤρξατο βρέχειν τοὺς πόδας Αὐτοῦ τοῖς δάκρυσι…»⁴. 

Σε άλλο τροπάριο της ακολουθίας της Μ. Τρίτης ακούμε: «Μή μου τά δάκρυα παρίδῃς, η χαρά τῶν ’Αγγέλων». Η πρώην αμαρτωλή λούζεται στο πνευματικό λουτρό των δακρύων της.

Η εκκλησιαστική ιστορία μιλάει για τους «προσκλαίοντας». Για τους χριστιανούς, εκείνους, που όταν έπεφταν σε βαριά αμαρτήματα δεν έμπαιναν μέσα στο ναό. Στεκόντουσαν έξω από την πόρτα. Και με θερμά δάκρυα παρακαλούσαν, όσους προχωρούσαν μέσα, να προσευχηθούν στον Θεό γι’ αυτούς.

«Όταν αμαρτήσεις βαριά, στείλε στον Θεό ως μεσιτεία τα καυτά σου δάκρυα» συμβουλεύει ο Άγιος Κυπριανός.

«Παντοκράτορ Κύριε, οἶδα πόσα δύνανται τα δάκρυα» ψάλλει ο υμνωδός. «Οὐδεμία ἐστί κακία, μη διαλυομένη τοῖς σωτηρίοις δάκρυσι τῆς μετανοίας».

Γράφει ο Όσιος Νείλος. «Τα δάκρυα της μετανοίας είναι σαν ποτάμι, που πλημμυρίζει και ξεθεμελιώνει όλα τα κάστρα της αμαρτίας».

Και ο Στηθάτος προσθέτει: «Είναι ένα ζεματιστό νερό -ένα άλλο «υγρό πυρ» - που κατακαίει το κακό και καθαρίζει την καρδιά».

Για τον Θεό όμως αρκεί ένα και μόνο δάκρυ». «Πολύ το πύρ τῆς ἁμαρτίας και ὀλίγῳ δακρύῳ σβέννυται». Βεβαιώνει και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος.

Τονίζουν ακόμη νηπτικοί πατέρες, όπως ο Άγ. Ιγνάτιος Μπριαντσανίνωφ,  πώς όταν τα δάκρυά μας δεν είναι αμιγώς πνευματικά αλλά κλαίμε από ανθρώπινη αδυναμία,  μπορούμε να τα μετασχηματίσουμε εσωτερικά σε δάκρυα μετανοίας και να τα προσφέρουμε ταπεινά στον Θεό. Τότε γίνονται ευπρόσδεκτα. Και τα κοινά μας δάκρυα μετατρέπονται σε σωτήρια ιάματα για την ψυχή μας.

Διότι τις περισσότερες φορές τα δάκρυά μας δεν προέρχονται από τον Θεό. Κι αυτός είναι ένας τρόπος να τα εκμεταλλευτούμε προς όφελος της ψυχής μας.

  Σύγχρονος, ανώνυμος μοναχός, συμβουλεύει: "Ο Θεός, όταν θέλει, μεταχειρίζεται μύριους τρόπους για να μας επισκεφθεί, διαφορετικούς για τον καθένα μας. Δεν υπάρχουν συνταγές και καρμπόν. Αν είναι θέλημά Του να μας δώσει "το χάρισμα των δακρύων" μπορούμε να βοηθήσουμε σε αυτό δημιουργώντας τις κατάλληλες προϋποθέσεις στην καρδιά μας.
Την ώρα της Θείας Λειτουργίας ή και την ώρα της προσευχής σου κλείσε τα μάτια, είσελθε στο ταμείο της ψυχής σου και, αφού κόψεις κάθε εξωτερικό περισπασμό, φυλάκισε τον νου στην καρδιά, αγκιστρώσου με λαχτάρα στη μνήμη του Θεού, επικαλέσου με θέρμη το όνομα του Ιησού Χριστού με την ευχή "Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ του Θεού ελέησόν με" ή με όποια αυτοσχέδια σύντομη προσευχή επιθυμείς ("Ιησού μου" ή "Κύριε ελέησον"  ή "Αββά ο πατήρ" ή "Ήμαρτον Κύριε" ή "Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ του Θεού, δια πρεσβειών των Αγίων (της ημέρας) ελέησόν με κτλ".  Και μην επιτρέψεις σε κανένα λογισμό να διαταράξει την ειρήνη σου. Είναι η ευκαιρία σου για να συνομιλήσεις με τον Θεό.

  Όπως η συνάντηση με ένα υψηλόβαθμο πρόσωπο απαιτεί την τήρηση κάποιων κανόνων πρωτοκόλλου έτσι και η συνομιλία με τον Θεό χρειάζεται, ανάμεσα σε άλλες πολλές, τουλάχιστον τρεις βασικές προϋποθέσεις:

·    Ξεμπάζωμα, κατά τον Άγιο Παΐσιο. Να σκάβεις μέσα σου και να βυθίζεσαι προσευχόμενος μέχρι να συναντήσεις την "βαθεία καρδία σου". Εκεί όπου σε περιμένει η χάρη του Κυρίου να σε γεμίσει αγαλλίαση, αφού πρώτα πετάξεις τα άχρηστα φορτία και τα σκουπίδια που σε βαραίνουν.

·    Αυτομεμψία. Δηλαδή αίσθηση και λόγια αυτοταπείνωσης. "Κύριε ήμαρτον, παρά την αναξιότητά μου" να κραυγάζουμε εσωτερικά με πόνο ψυχής.   Είναι η δικλείδα ασφαλείας και η ομπρέλα προστασίας από τον πονηρό, που δεν μας πλησιάζει, όταν αντιλαμβάνεται πως αυτοκατηγορούμαστε με αυτομίσος και αυτοκατάκριση..

·   Συντριβή και αγκάλιασμα του Θεού με την εσωτερική μας καρδιά σε μια θεία περίπτυξη, με τη συναίσθηση πως είναι το μόνο αποκούμπι και στήριγμά μας, από όπου προέρχεται μία κατευναστική των παθών μας θεία Αγάπη. Τότε, αν ο Θεός επιτρέψει, ανοίγει ένας εσωτερικός διάλογος μαζί Του και δέχεσαι πληροφορίες θείας παρηγοριάς και θείας δύναμης.  Τα λόγια Του είναι θεραπευτικά. Τα ρουφάει η ψυχή μας. Σημάδι ότι δεν πλανώμεθα είναι τα άγια δάκρυα, που ρέουν τότε στα μάτια μας ανακουφίζοντας το είναι μας. Μετά έχουν φύγει όλα τα φορτία από το σώμα και την ψυχή. Προσέρχεσαι στο Άγιο Ποτήριο για τη θεία Κοινωνία και θωρακίζεσαι. Περπατάς και πετάς. Η καρδιά κινείται γλυκά, η προσευχή δουλεύει, η ξηρασία φεύγει με τη χάρη του Θεού. Κι εσύ έχεις να φυλάξεις ταπεινά το χαροποιό πένθος σου από επιθέσεις του πονηρού, να τηρήσεις τον νου σου για να μην πέσεις στις παγίδες και τους πειρασμούς του και να προσεύχεσαι αδιάλειπτα, αυτοταπεινούμενος.

 Αν συνειδητοποιούσαμε κάποτε όλοι πως ο Χριστός είναι ο γιατρός και τα ειλικρινή δάκρυα το φάρμακο, θα αναζητούσαμε στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας τη θεραπεία κάθε νόσου και κάθε ασθενείας, ψυχικής και σωματικής, καθώς και τη δακρύβρεχτη λύτρωση από τα προσωπικά μας πάθη αλλά και τον λυτρωμό της πατρίδας μας από τους κινδύνους και τις συμφορές που ανελέητα την μαστίζουν. 

 *********

Σημείωση ιστολόγου: Ζητώ την ευλογία του Θεού για να αφιερώσω τα ελάχιστα αυτά λόγια σε δύο αγίους Γέροντες εν ζωή, εκ διαμέτρου αντίθετες προσωπικότηες, που άγουν τα ονομαστήριά τους τις μέρες αυτές (ξέρουν εκείνοι):

Ο ένας, καίτοι προικισθείς με το χάρισμα των δακρύων,  αναρωτιέται ταπεινά, γιατί συνεχώς κλαίει.   

Κι ο έτερος έχοντας το χάρισμα της προσευχής με «έχρισε» μαθήτρια των σωστικών δακρύων και του χαροποιού πένθους.  

Ειρήσθω εν παρόδω πως κανένας άνθρωπος πάνω στη γη δεν γνωρίζει τα κρίματα και τις βουλές του Θεού. Κανείς δεν έχει εξασφαλισμένη εκ των προτέρων τη σωτηρία του. Έφθασαν λίγα λεπτά της ώρας μόνο για να βρεθεί ο ληστής στον Παράδεισο και ο Ιούδας στην κόλαση. Η αγαθή προαίρεση, ο φόβος του Θεού και η τήρηση των εντολών του Κυρίου ανοίγουν τον δρόμο της σωτηρίας εκεί που η ανθρώπινη λογική βγάζει καταδικαστικές αποφάσεις.

Με δάκρυα ευγνωμοσύνης για όσα έπραξαν  και πράττουν για όλη την Εκκλησία του Χριστού εύχομαι ταπεινά και στους δύο ο Πανάγαθος Θεός να τους λούζει στα δάκρυα της Χριστομίμητης ταπείνωσης και της Χριστοειδούς Αγάπης εξομαλύνοντας όλα τα πειρασμικά εμπόδια  στον ανηφορικό τους  δρόμο προς τη σωτηρία και τη θέωση.

---

1.         Στίχος από το απολυτίκιο του Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. δ’.

Ταῖς τῶν δακρύων σου ῥοαῖς, τῆς ἐρήμου τὸ ἄγονον ἐγεώργησας· καὶ τοῖς ἐκ βάθους στεναγμοῖς, εἰς ἑκατὸν τοὺς πόνους ἐκαρποφόρησας· καὶ γέγονας φωστήρ, τῇ οἰκουμένῃ λάμπων τοῖς θαύμασι, Σάββα Πατὴρ ἡμῶν Ὅσιε, Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἠμῶν.

           2. Ψαλμ. στ’, 7

           3. Ψαλμ. μα’, 4

         4. Ματθ. κστ᾿, 75

         5. Λουκ. ζ᾿ 38

Αντλήθηκαν κάποια στοιχεία από το βιβλίο «Δροσοσταλίδες της καρδιάς», Επισκόπου Νικηφόρου, Μητροπολίτου Λευκάδος και Ιθάκης