«Πρόσεχε μη σε εξαπατήσει ο πονηρός με καμία οπτασία, όταν πηγαίνεις για προσευχή. Nα παρακαλείς τον Θεό να σε φωτίσει και να διώξει τον πλάνο από σένα. Διότι εφόσον εσύ θα κάμεις με θέρμη προσευχή δεν θα παραμείνουν τα σκυλιά..."

Η πλάνη είναι η εξαπάτηση, η παραπλάνηση,

η αστοχία στα πνευματικά. 

Είναι όπλο του εχθρού της ψυχής, και έχει διάφορες μορφές, όπως η πλάνη της αμαρτίας, η πλάνη στα δογματικά, η πλάνη στις πνευματικές εμπειρίες κ.α. 

Στο παρόν άρθρο, θα ασχοληθούμε περιληπτικά με την πλάνη στις πνευματικές εμπειρίες. Και θα ασχοληθούμε με αυτήν την συγκεκριμένη μορφή πλάνης, διότι ακούμε πολλές φορές από συνανθρώπους μας που πιστεύουν σε αιρετικά δόγματα να λένε ότι έχουν πνευματικές εμπειρίες με τον Θεό. 

Είναι η εμπειρία από μόνη της ασφαλής οδηγός προς την αλήθεια;  

Η Εκκλησία δεν αρνείται την κατά Θεό εμπειρία όπως κάνουν μερικές ομάδες του προτεσταντισμού, αλλά από την άλλη μεριά δεν δέχεται όλες τις εμπειρίες που δέχονται κάποιες άλλες χωρίς διάκριση. 

Η Εκκλησία εφαρμόζει την θεία συμβουλή που δίνει ο απ. Ιωάννης: "Αγαπητοί, μη πιστεύετε εις παν πνεύμα, αλλά δοκιμάζετε τα πνεύματα αν  είναι εκ του Θεού’’ (Α Ιωάννου, δ΄ 1). 

Είναι πολύ επικίνδυνο, όπως θα δούμε παρακάτω, να νομίζουμε οτιδήποτε βιώνουμε ως γνήσια κατά Θεό εμπειρία. Είναι πολύ επικίνδυνο να προχωράμε σε αυτά χωρίς διάκριση και κυρίως χωρίς πρώτα να έχουμε προχωρήσει στην κάθαρση από τα πάθη, τα οποία προϋποθέτουν αγώνα, κόπο, και χρόνο. 

Ο άγιος Ιγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ (1807-1867), σχετικά με τις πνευματικές θεωρίες αναφέρει «Πνευματική θεωρία είναι η θέα κάποιου μυστηρίου και φανερώνεται στον ασκητή, όπως το βλέπομε στα έργα του οσίου Πέτρου, ανάλογα με την κάθαρσή του και με την μετάνοια του. 

Η μετάνοια έχει δικά της στάδια. Και οι πνευματικές θεωρίες δικούς τους βαθμούς. Τα μυστήρια του χριστιανισμού αποκαλύπτονται στον ασκητή βαθμιαία, ανάλογα με την πνευματική του κατάσταση….

Μα, προσοχή! Εάν ο ασκητής δεν έχει καθαρθεί με την μετάνοια και δεν έχει ακριβή γνώση της Πίστεως, η θεωρία θα τον ζημιώσει. 

Ο αληθινός ασκητής δεν επιτρέπει ποτέ στον εαυτό του ισχυρόγνωμες σκέψεις, που σίγουρα είναι καρπός πλάνης και γι’ αυτό φέρνουν επιβλαβή αποτελέσματα πλάνης και τον οδηγούν στον γκρεμό, στην πτώση».

Σκοπός, δεν είναι η αποτροπή του ανθρώπου από την προσευχή, γιατί καθώς αναφέρει ο άγιος Μάρκος ο ασκητής που ήταν μαθητής του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου (430 μ.Χ.) «Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μέθοδοι προσευχής. Καμία μέθοδος δεν είναι επιζήμια. Εάν συνέβαινε αυτό, αυτή δεν θα ήταν προσευχή αλλά εργασία του Σατανά» (Αγ. Μάρκος ο Ασκητής, Περί νόμου πνευματικού κβ)». 

Όμως, δεν πρέπει να αγνοούμε τον πνευματικό πόλεμο που έχουμε με τις δυνάμεις του σκότους. Ο άγιος Νείλος ο μοναχός, επίσης μαθητής του αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου μας προειδοποιεί· «Κάθε πόλεμος που γίνεται ανάμεσα σε μας και στα ακάθαρτα πνεύματα δεν γίνεται για τίποτε άλλο, παρά για την πνευματική προσευχή. Γιατί τους είναι πολύ εχθρική και ανυπόφορη, ενώ σε εμάς είναι σωτηρία και πάρα πολύ ευεργετική» (Νείλου του μοναχού, Περί προσευχής 49). 

Έτσι, η διάκριση αυτών των εμπειριών είναι επιβεβλημένη. Κατά τον άγιο Ιωάννη τον Κασσιανό, η διάκριση «έρχεται σε μας  μόνο ως αποτέλεσμα της αληθινής ταπεινοφροσύνης και αυτό φαίνεται στη συνέχεια με την αποκάλυψη στον πνευματικό μας πατέρα όχι μόνο αυτών που πράττουμε αλλά και αυτών που σκεπτόμαστε» (Αγ. Ιωάννης ο Κασσιανός, Προς Λεόντιον ηγούμενον).

Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακας, αναφέρει· «Μεγάλη, πράγματι, μεγάλη είναι η πονηριά των δαιμόνων· δύσκολα την αντιλαμβανόμεθα και ολίγοι την βλέπουν. Καὶ αὐτοὶ οἱ ὀλίγοι, νομίζω, δεν την βλέπουν ολόκληρη». (Λόγος 24).

Ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος «Όπως ακριβώς ο λάρυγγας, δια του οποίου η αίσθηση της γεύσης διακρίνει τη διαφορά ανάμεσα στο ξύδι και στο κρασί, αν και τα δύο φαίνονται όμοια, έτσι και η ψυχή δια μέσου της νοητικής αίσθησης και της δραστηριότητας μπορεί να διακρίνει τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος από τις φαντασίες του διαβόλου» (Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος, Περί Υπομονής και Διακρίσεως).

Κανείς δεν έχει να χάσει μελετώντας την πείρα των Πατέρων μας, αλλά μόνο να κερδίσει και να ωφεληθεί πνευματικά.

Μπορεί ο εχθρός της ψυχής να μιμηθεί τον Θεό, αναπαράγοντας ‘’υπερφυσικές’’ ενέργειες; 

Η Αγία Γραφή απαντά ναι. Ήδη από το πρώτο βιβλίο της, ο σατανάς παραπλανά τους χωρίς πείρα στα πνευματικά πρωτόπλαστους, εισάγοντας την πλάνη με ένα υπερφυσικό τρόπο· μιλώντας μέσα από το φίδι. (Γένεση γ). 

Αργότερα, όταν ο Θεός κάνει σημεία θαυμαστά δια του Μωυσή μπροστά στον Φαραώ, οι μάγοι του βασιλιά τον μιμούνται ως ένα σημείο. Ρίχνουν κάτω τις ράβδους τους και γίνονται φίδια (Έξοδος ζ΄ 10-13). 

Περνώντας στην Καινή Διαθήκη, βλέπουμε τον πονηρό να δείχνει σε όραση στον Κύριο "πάντα τα βασίλεια της οικουμένης εν μία στιγμή χρόνου’’ (Λουκάς δ΄ 5). 

Ο Κύριος μας έχει προειδοποιήσει "…θέλουσι εγερθή ψευδόχριστοι και ψευδοπροφήται, και θέλουσι δείξει σημεία μεγάλα και τέρατα, ώστε να πλανήσουσι, ει δυνατόν, και τους εκλεκτούς’’ (Ματθαίος, κδ΄ 24). 

Ενώ ο Λουκάς αναφέρει  ‘’Βλέπετε μην πλανηθήτε, διότι πολλοί θέλουσι ελθεί εν τω ονόματί μου, λέγοντες ότι εγώ είναι και ο καιρός επλησίασε. Μη υπάγετε λοιπόν οπίσω αυτών’’ (Λουκάς κα΄ 8). 

Οι ψευδόχριστοι έρχονται στο όνομα του Χριστού, δήθεν ότι έχουν χρίσμα και αποστολή από Αυτόν.  Ο άγιος Ιωάννης ο Κασσιανός (5ος αιώνας), στο έργο του Συμβολή αναφέρει «καμιά φορά οι δαίμονες (θαυματουργούν) με σκοπό να υψώσουν σε υπερηφάνεια τον άνθρωπο που πιστεύει ότι κατέχει το μεγάλο δώρο κι έτσι τον προετοιμάζουν για μια ακόμα πιο μεγάλη πτώση. Προσποιούνται ότι καίγονται και οδηγούνται έξω από τα σώματα όπου κατοικούσαν, εξαιτίας της (δήθεν) αγιότητας ανθρώπων που στην πραγματικότητα γνωρίζουν ότι είναι ανίεροι. Στο Ευαγγέλιο διαβάζουμε: Θα εμφανιστούν ψευδόχριστοι και ψευδοπροφήτες…» (Συμβολή XV:2).

Ο απ. Παύλος αναφέρει για τον αντίχριστο ότι θα έρθει "…κατ’ ενέργεια του Σατανά εν πάση δυνάμει και σημείοις και τέρασι ψεύδους…’’ (Β Θεσ/κεις β 9). Ο Σατανάς, μπορεί να ενεργήσει σημεία, τεράστια, και δυνάμεις ψεύδους, επομένως. 

Ο απ. Ιωάννης στην Αποκάλυψη αναφέρει για το δεύτερο θηρίο που έμοιαζε με αρνίον αλλά μιλούσε ως δράκων. "Και έκαμε σημεία μεγάλα, ώστε και πυρ έκαμε να καταβαίνει εκ του ουρανού εις την γη ενώπιον των ανθρώπων. Και επλάνα τους κατοικούντας επι της γης, δια τα σημεία τα οποία εδόθησαν εις αυτό να κάμνει ενώπιον του θηρίου…’’ (Αποκάλυψη ιγ 13-14). 

Ενώ στο κεφάλαιο 16, αναφέρει ότι τα δαιμόνια μπορούν να κάνουν ορισμένα σημεία και αυτά: "Και είδον τρία ακάθαρτα πνεύματα όμοια με βατράχους, εξερχόμενα εκ του στόματος του δράκοντος, και εκ του στόματος του θηρίου, και εκ του στόματος του ψευδοπροφήτου, διότι είναι πνεύματα δαιμόνων εκτελούντα σημεία… (εδ. 13-14).

Πως ο απλός πιστός μπορεί να ξεφύγει από όλα αυτά;  

Μόνο, με το να θωρακιστεί πνευματικά με την πείρα και την διδασκαλία της Εκκλησίας, που είναι ο στύλος και το εδραίωμα της αλήθειας (Α Τιμοθέου γ 15), όπως παραδίδεται από την Αγία Γραφή και την καταγεγραμμένη εμπειρία των αγίων.

Ο π. Σεραφείμ Ρόουζ, στο βιβλίο του "Η Ορθοδοξία και η θρησκεία του μέλλοντος’’, αναφέρει· «Ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης ήταν προσεκτικός στο να καθοδηγεί τους μοναχούς σχετικά με τους κινδύνους αυτών των εμπειριών: Ολόγυρα, γύρω από τους αρχάριους και τους ισχυρογνώμονες, οι δαίμονες συνηθίζουν να απλώνουν τα δίχτυα των σκέψεων και των ολέθριων φαντασιώσεων, και προετοιμάζουν τάφρους για την καταστροφή τους…

’’ Ένας μοναχός τον ρώτησε: ‘’Τι πρέπει να κάνει ένας άνθρωπος όταν ο δαίμονας παίρνει τη μορφή αγγέλου του φωτός;’’ ‘’Σ’ αυτή την περίπτωση, ένας άνθρωπος χρειάζεται μεγάλη δύναμη διάκρισης για να διακρίνει σωστά μεταξύ καλού και κακού. Γι’ αυτό στην απερισκεψία σας, μην παρασύρεστε τόσο γρήγορα από αυτό που βλέπετε, αλλά να έχετε βαρύτητα και, δοκιμάζοντας τα πάντα με προσοχή, δεχθείτε το καλό και απορρίψτε το κακό. Πάντα πρέπει να δοκιμάζετε και να εξετάζετε, και μονάχα μετά να πιστεύετε».

Ο άγιος Συμεών, ο νέος Θεολόγος, αναφέρει· «ο αγωνιστής της προσευχής θα πρέπει σπάνια να κοιτά στον ουρανό, από το φόβο των πονηρών πνευμάτων στον αέρα, που προκαλούν πολλές και διάφορες πλάνες εκεί» (Φιλοκαλία, «Περί των τριών τρόπων της προσευχής»).

Χαρακτηριστικές είναι και οι αναφορές του αγίου Νείλου του μοναχού στο έργο του Περί προσευχής· 

«Όταν λοιπόν ο νους προσεύχεται καθαρά, σταθερά και αληθινά, τότε δεν έρχονται οι δαίμονες από τα αριστερά, αλλά από τα δεξιά. Γιατί του παρουσιάζουν τη δόξα του Θεού και κάποιο σχηματισμό από εκείνους που αρέσουν στην αίσθηση, ώστε να πιστεύει ότι ο σκοπός της προσευχής επιτεύχθηκε απόλυτα. 

Και αυτό, όπως είπε  κάποιος θαυμάσιος και με γνώση άνδρας, γίνεται από το πάθος της κενοδοξίας και από τον δαίμονα που αγγίζει τον χώρο του εγκεφάλου και πάλλεται μέσα στις φλέβες. Νομίζω, ότι ο δαίμονας που αγγίζει τον χώρο που προαναφέραμε, μεταβάλλει το φως του νου όπως θέλει και έτσι κινείτε το πάθος της κενοδοξίας σε λογισμό, που κάνει τον νου να νομίζει με επιπολαιότητα ότι απέκτησε θεία και πραγματική γνώση και επειδή αυτός δεν ενοχλείται από τα σαρκικά και ακάθαρτα πάθη, αλλά παρίσταται δήθεν καθαρός στην προσευχή, νομίζει ότι δεν γίνεται καμία ενέργεια πια μέσα του αντίθετη, αφού υποθέτει ότι είναι θεϊκή η εμφάνιση που του γίνεται από τον δαίμονα και τον διαμορφώνει με τον τρόπο που είπαμε» (Κεφάλαια 72-73).

«Πρόσεχε μη σε εξαπατήσουν οι πονηροί δαίμονες με καμία οπτασία, και να έχεις επάγρυπνο τον νου σου όταν πηγαίνεις για προσευχή, και να παρακαλείς τον Θεό, ώστε εάν η σκέψη προέρχεται από αυτόν, να σε φωτίσει ο Θεός, αν όχι, γρήγορα να διώξει τον πλάνο από σένα, και να έχεις θάρρος, διότι δε θα παραμείνουν τα σκυλιά, εφόσον εσύ θα κάμεις με θέρμη την προσευχή σου στον Θεό» (Κεφάλαιο 94).

Ενώ, τον μοναχό Ευλόγιο τον συμβουλεύει· «Όταν τελικά η καρδιά ακούει διαρκώς τέτοια από τους λογισμούς της δόξας και δεν αντιδρά, δε θα μείνει έξω από την κρυφή παραφροσύνη, από την οποία ο ηγεμόνας των φρενών νους κινδυνεύει να τιναχτεί έξω, διότι οι λογισμοί αυτοί ή μέσω ονείρων επιβεβαιώνονται, ή μεταμορφώνονται σε αγρυπνίες, ή μετασχηματίζονται σε φωτεινές οπτασίες. 

Γιατί ο ίδιος ο Σατανάς μεταμορφώνεται σε άγγελο φωτεινό για να μας εξαπατήσει, ίσως και να μας δείξει ότι θα μας δώσει χαρίσματα, για να πέσεις και να τον προσκυνήσεις, ή φέρνοντας μας το χαρούμενο άγγελμα, ότι θα αναληφθούμε σαν άλλος Ηλίας, ή υποσχόμενος ότι θα μας αγιάσει. Αυτών των μεταμορφωμένων σε αγγέλους Σατανάδων μερικοί δέχτηκαν την πίστη τους, παρεξέκλιναν από την αλήθεια και έγιναν φρενοβλαβείς» (Άγιος Νείλος ο μοναχός, προς τον μοναχό Ευλόγιο, 34 κεφάλαιο).

Ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναίτης προειδοποιεί· «Δεν είναι μικρός κόπος να αποκτήσει κανείς την αλήθεια επακριβώς και να καθαριστεί από κάθε τι που αντιτίθεται στη χάρη· επειδή είναι σύνηθες για το διάβολο να δείχνει την πλάνη του, ιδιαίτερα στους αρχάριους, με τη μορφή της αλήθειας, δίνοντας μια πνευματική εμφάνιση σ’ αυτό που είναι κακό». Και

«Ο Θεός δεν θυμώνει με αυτόν που, φοβούμενος την πλάνη, φυλά τον εαυτό του με εξαιρετική προσοχή, ακόμα κι αν δεν δεχτεί κάτι που έχει σταλεί από το Θεό… Αντιθέτως, ο Θεός επαινεί αυτόν για τη σύνεσή του».

Αποσπάσματα από άρθρο του π. Δημ. Αθανασίου

Δείτε όλο το άρθρο εδώ: